Można od razu zbyć pytanie prostą odpowiedzią – jak masz problem z lewą to patrz na lewą, jak z prawą, to na prawą. A jeśli z obiema naraz…? Zadajmy inne pytanie: a po co patrzeć? Powodów jest kilka. Przy opanowaniu utworu angażują się trzy rodzaje pamięci: wzrokowa, słuchowa, manualna. Przykład niewidomych muzyków pokazuje, że można poradzić sobie bez tej pierwszej, ale nie jest to absolutnie wzorzec dla muzyków widzących! Należy obalić trzy mity:
MIT 1: „Close Your Eyes”- najdoskonalsza technika polega na graniu bez patrzenia na gryf.
Bzdura! Często widzi się gitarzystów jazzowych czy flamenco improwizujących z zamkniętymi oczami. Gdybyśmy jednak przyjrzeli się uważniej temu, co grają, okazuje się że te odcinki, nawet wykonywane z piorunującą szybkością, najczęściej zamykają się w obrębie 2-3 pozycji. Oczywiście i tak świadczy to o wyśmienitym opanowaniu gryfu. Możemy dużych fragmentów utworu nauczyć się bezwzrokowo, ale nie jest to żaden przymus. Z drugiej strony, większość standardowych podkładów akordowych (krótko mówiąc, „bicie ogniskowe” i o gwiazdkę wyżej), powinna być opanowana bezwzrokowo (pamięć manualna).
MIT 2: Przy czytaniu a vista nie patrzymy na ręce.
Twierdzenie raczej szkodliwe. Pierwszy kontakt z nutami lub tabulaturą powinien odbywać się w tempie na tyle wolnym, żeby mieć kontrolę nie tylko nad każdym dźwiękiem, ale i nad każdym ruchem. To bardzo ważne! Zaniedbanie tej zasady powoduje, że gramy za wszelką cenę szybko, „żeby jakoś brzmiało”, ruchy obu rąk są niepewne i tej niepewności się uczymy. Inne częste grzechy to brak precyzji rytmicznej, napięte ramiona (lub łokieć lub nadgarstek), niechlujny dźwięk. Jeśli mamy w lewej ręce nowy nietypowy chwyt, warto się zastanowić od początku nad palcowaniem, a nie zgadywać – to znaczna oszczędność czasu! Przerwy na zastanowienie mogą być wyraźne – ważne, żeby nauczyć się rozluźniać rękę w trakcie gry, bez opuszczania z gryfu. W tym właśnie momencie może pomóc patrzenie na ręce. Głowa wędruje tam gdzie trzeba – raz na lewo, raz na prawo, raz w nuty – jak na meczu pingponga. Paradoksalnie, im więcej czasu poświęcimy na początku pracy na świadome, dokładne ruchy, tym szybciej dojdziemy do automatycznej, bezwzrokowej wprawy.
MIT 3: Tylko gitara „bez kropek” jest profesjonalna.
Bardzo ryzykowne twierdzenie, a słyszy się je nawet od studentów akademii. „Kropki” to oznaczenia progów, zazwyczaj na progu 5, 7, 9 i 12. Rzecz w tym, że tylko część gitar (i to niekoniecznie najdroższa) ma fabryczne „kropki”. W razie ich braku gitarzyści bezceremonialnie naklejają na gryf różne samoprzylepne dziwolągi. Inni protestują wtedy, że to nieprofesjonalne. Kto ma rację?
Zgodnie z przysłowiem „ty jesteś jak zdrowie”, to co nam daje wzrok w graniu, doceniamy dopiero, gdy zamkniemy oczy. Chodzi bowiem przed wszystkim o orientację pionową i poziomą („góra –dół” i „lewo-prawo”). Ta pierwsza pomaga nam wyczuć odległość między strunami, czyli na przykład odróżnić strunę trzecią od czwartej (pamiętacie, jak na początku mylił się a-moll z E-durem?). Lewa ręka dość szybko się tego uczy. Prawa– także, choć inaczej czujemy odległość jeśli gramy techniką palcową, a inaczej – gdy kostką . Orientacja pozioma natomiast – to wyczucie odległości między progami.
Dojrzali gitarzyści (można takim się stać nawet po roku nauki!) orientację pionową mają zautomatyzowaną, dlatego nie muszą wykrzywiać głowy ani przechylać gitary, żeby gapić się na wszystkie sześć strun. Poziomą natomiast monitorują na bieżąco – wzrokiem. I tu dochodzimy do sedna.
Wzrok najlepiej wspomaga zmiany pozycji, a na gitarze jest to podwójnie trudne. Skrzypek ma do pokonania tak małe odległości, że i tak decydujące znaczenie ma pamięć słuchowa i manualna. Z kolei fortepian ma równe odległości między klawiszami. Znajomy niewidomy pianista twierdzi, że wystarczy mu pierwszy klawisz, a reszta klawiatury mu „nie ucieknie”, czyli bardzo precyzyjne jej wyobrażenie daje mu bezbłędną orientację poziomą. Podobnie zresztą działa bezwzrokowe pisanie na komputerze czy maszynie. Gitarzysta natomiast ma do pokonania odległości duże i nierówne, w czym najbardziej jest podobny do wiolonczelisty. Osoby upierające się przy bezkropkowym graniu często nieoczekiwanie mylą się w zmianach pozycji, szczególnie wysokich. Dlatego, że utknęły w połowie drogi – ich pogląd zakazuje im korzystać z kropek jako pomocy dla wzroku, a same nie wyćwiczyły jeszcze orientacji poziomej bezwzrokowej. Bądźmy więc konsekwentni. I na zakończenie dobra rada Pepe Romero „przy przenoszeniu ręki myśl o celu, nie o ruchu”.